Verlies

Zelf ben ik altijd onder de indruk van Eeuwigheidszondag, de laatste zondag van het kerkelijk jaar waar de namen van de dit jaar ontslapenen worden voorgelezen (dus niet Allerzielen, dat is de herdenkdag van alle gestorven zielen in het algemeen). We kunnen toch wel stellen dat de ervaring van en angst voor verlies de mensheid vanaf den beginne in beweging heeft gebracht, en dat die angst debet is aan zowel de meest verschrikkelijke oorlogen als de meest hartverscheurende gedichten en romans. Maar wat veel nijpender is, is enerzijds het verlies van collectieve sjablonen (de historische rituelen en repertoires) om met die verliezen productief om te gaan en anderzijds de introductie van sjablonen die juist heel bewust het negatieve van verlies – schaamte, verontwaardiging, schuldtoewijzing aan derden en verbittering – mobiliseren.